Tiên Phước là vùng đất giàu truyền thống văn hóa, truyền thống cách mạng, là địa bàn xung yếu trong các phong trào yêu nước của các sỹ phu đất Quảng, mảnh đất thánh của cách mạng Quảng Nam và khu V qua hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ xâm lược…Tiên Phước cũng là nơi sinh ra và nuôi dưỡng các bậc đại khoa, các nhà chí sỹ cách mạng hết lòng vì nước thương dân, những những con người đã tạc nên lòng tự hào, tự tôn của bao thế hệ người dân Tiên Phước. 

Chạm mặt Tiên Phước hôm nay, ắt hẳn du khách sẽ không khỏi ngỡ ngàng. Vẽ đẹp hồn hậu, thấm đẫm tình quê vốn có của đất và người nơi đây đã được điểm tô thêm những nét chấm phá mới:  cơ sở hạ tầng được nâng cấp,  đường ĐX, đường dân sinh phần lớn đã được bê tông hóa, nhiều cây cầu kiên cố bắt qua sông Tiên, Sông Trạm, sông Khang, những ngôi nhà cao tầng được xây dựng, hàng quán xênh xang, thị trấn nghèo bên bờ sông Tiên đã đổi thay diện mạo. Miền quê Tiên Phước đang trở mình, hứa hẹn những điểm dừng lý tưởng cho bước chân lãm du.

Điều đầu tiên đập vào mắt du khách có lẽ là hình ảnh những cánh đồng bậc thang chấp chới cánh cò giữa miên man đồi núi. Trên bức tranh thiên nhiên hiền hòa ấy, những vườn đồi, vườn nhà hiện lên như những nốt nhấn sinh động, bao phủ tầm nhìn của bao đôi mắt thưởng cảnh.  Có thể nói, miệt vườn vùng trung du Tiên Phước là một trong những nét độc đáo của vùng quê này so với các nơi khác. Phần lớn những vườn cây ăn trái ở xứ Tiên tỏa bóng trên những vườn nhà bao phủ xóm làng. Và trong vườn ấy, người dân cũng trồng rất nhiều loại cây khác nhau, tạo thành một thảm thực vật thu nhỏ ngay trong chính tổ ấm của mình. Vườn ở Tiên Phước gồm nhiều chủng loại cây trái đặc trưng của xứ Quảng như lòn bon, thanh trà, măng cụt, hồ tiêu, cau, quế... Những lúc vào mùa ra trái, du khách đến đây sẽ vừa được tham quan vườn cảnh vừa được thưởng thức dư vị ngọt ngào, thanh thoát, đậm đà của làng quê Tiên Phước qua các loại trái cây đặc sản. Một lần nếm thử để ngàn lần không quên.

Không chỉ nổi tiếng với những vườn cây đặc sản, có giá trị kinh tế cao,  từng làm say lòng người bởi những hương vị đậm đà mang hơi hướng của miền sơn cước, mà Tiên Phước còn là quê hương của những thắng cảnh đẹp. Đến Tiên Phước để một lần được đắm mình trong dòng chảy lạ kì của dòng sông Tiên, cảm giác những con nước mát lạnh vỗ về lòng người mỗi khi chiêm ngưỡng, cảm nhận một lần nữa sự giao hòa của đất trời, cây cỏ, thầm tri ân sự hy sinh của cô con gái vị Sơn thần để Sông Tiên bao đời  miền man chảy ngược, thắm xanh bao bờ bãi. .

Trên một nhánh khởi nguồn của dòng sông Tiên (đoạn giáp làng Lộc Yên) các bạn có thể chứng kiến một cảnh phô diễn ngoạn mục của tạo hoá, một bãi đá lớn nhỏ đủ kích thước, lô nhô, chen chúc nhau tạo nên những hang, hốc lớn nhỏ hết sức thú vị, trải dài hàng trăm mét. Sự bào mòn và lực xoáy của dòng chảy đã tạo nên trên đá những hình thù kỳ dị, khiến người xem có thể liên tưởng đến những hình ảnh quen thuộc như cái cối, cái chén, cài chày, cái lò... và dấu của những bàn chân to tướng. Có lẽ đó cũng chính là duyên cớ để minh chứng cho sự hiện hữu của một vị khổng lồ đã từng có mặt khúc sông này, cũng có lẽ vì thế mà câu chuyện về sự tích Lò Thung đã trở thành điều huyền hoặc với những ai muốn khám phá. 

Từ Lò Thung, làm một chuyến lội ngược dòng qua thị trấn Tiên Kỳ ghé về làng Hội An, Tiên Châu, du khách không những có cơ hội thăm thú các ngôi nhà cổ độc đáo ẩn mình trong không gian mượt mà của miền thôn dã mà còn có cơ hội chiêm ngưỡng màu xanh bao la của rừng thông caribe lẫn trong tiếng vi vu của gió ngàn, tiếng thác chảy xa xa.... Cảm giác của một không gian hoang dã và nguyên sơ càng làm tăng thêm phần hứng khích để du khách khám phá vùng đất và con người nơi đây. Đứng trước vẻ đẹp hoang sơ nhưng không kém phần hấp dẫn của 5 tầng thác Ồ Ồ hùng vĩ, được hoà mình trong dòng nước mát của núi rừng, hay một buổi liên hoan nhẹ trên đỉnh Ồ Ồ thì không còn gì thích thú bằng. 

Tuy nhiên, điểm du lịch độc đáo nhất của Tiên Phước đang vẫy gọi bóng người lữ khách đó là không gian văn hóa làng cổ Lộc Yên, cách thị trấn huyện lỵ chỉ hơn 15 phút ô tô. Nơi đây có lẽ là chốn đậm chất làng quê Tiên Phước nhất. Du khách có thể chỉ cần một lần, một khoảnh khắc thực sự sống trong không gian ấy sẽ cảm nhận được dư âm mặn mà, tha thiết của một vùng đất còn chứa đựng trong nó bóng hình của quá khứ.

Thăm  làng cổ Lộc Yên, điều khiến du khách ngỡ ngàng nhất là vẻ đẹp của những ngõ đá. Men theo con ngõ, du khách bỗng chốc cảm thấy mọi tinh anh của núi rừng như hội tụ cả vào không gian này. Lối đi, vách ngõ, tầng bậc trong vườn như được “cắt tỉa” từ đá. Đá phẳng phiu, tự tại phơi sương với trăng gió núi ngàn đủ sức viết nên những cung trầm sâu lắng, gợi nhớ mãnh liệt trong lòng những người xa xứ. Từng bậc đá dẫn lên nhà đong đầy hơi thở hoang liêu, cổ kính, những thảm thực vật ký sinh hóa thân thành những bức thạch đồ, thạch tranh như muốn dẫn dụ du khách khám phá cái độc đáo của ngõ đá và con người xứ Tiên. Cái độc đáo dậy lên từ một vùng đất nghèo nhưng sâu nặng nghĩa tình.

 Những con ngõ dài dặt phẳng lì những viên đá phiến, đá cuội sẽ đưa du khách lạc vào một miền cổ tích. Những ngôi nhà cổ hàng trăm năm tuổi trầm mặc dưới những tán vườn xanh ngút, cái xanh của sức sống hiện đại bao phủ một không gian cổ xưa tưởng chừng như khập khiễng ấy lại tạo nên một bức tranh hoàn hảo đến lạ, bí ẩn và đẹp mê hồn. Tìm gặp những ngôi nhà như thế ở Tiên Phước không khó, bởi không chỉ ở Lộc Yên (Tiên Cảnh), Hội An (Tiên Châu) mà rải rác ở các làng quê Tiên Mỹ, Tiên Hiệp, ta vẫn có thể bắt gặp những ngôi nhà cổ độc đáo về khôn gian kiến trúc và tinh xảo trong nghệ thuật chạm trổ. Đó là những căn nhà được hình thành từ nguyên liệu chính là gỗ mít vườn, một loại cây ăn quả đặc sản Tiên Phước nên hẳn nhiên chứa đựng trong đó hồn cốt của làng quê. Bàn tay tài hoa của các nghệ nhân phường mộc Vân Hà đã thổi hồn vào từng thớ gỗ, biến những cấu kiện thô cứng ấy trở thành những tác phẩm nghệ thuật sống động, tinh anh. Những hình ảnh rất đỗi thân thuộc trong cuộc sống đời thường như chim Trĩ, hoa Mai, Tùng Lộc, Nho, Sóc, cuốn thư cách điệu…như muốn cựa mình trên từng thớ gỗ, sống động lung linh. Trãi qua hàng trăm năm những cấu kiện gỗ bên trong vẫn nguyên vẹn và ngày càng sáng bóng như muốn thách thức nhịp trôi hối hả của thời gian.

Có thể nói người dân Tiên Phước gìn giữ những ngôi nhà cổ như gìn giữ một cái gì đó rất thiêng liêng chứ hoàn toàn không chỉ giá trị vật thể. Con người Tiên Phước vốn chân chất, thật thà những cũng rất tinh tế trong ứng xử hàng ngày, họ không dễ dàng đem những di sản của cha ông, những di sản có giá trị nhân văn như thế để mặc cả thiệt hơn. Cụ Nguyễn Huỳnh Anh (chủ nhân một ngôi nhà cổ tại Làng Lộc Yên - Tiên Cảnh) đã hai lần từ chối lời đề nghị mua nhà của Tổng thống chế độ cũ với giá cao “ngất ngưỡng” - hành xử đó của cụ là gì nếu không nói là vẻ đẹp trong văn hóa ứng xử của người dân Tiên Phước. Và nếu không chi phối bởi văn hóa ấy, tính cách ấy, thì làm sao chỉ trong không gian hành chính của một làng, người dân Lộc Yên còn lưu giữ khá nguyên vẹn tám ngôi nhà cổ đẹp và tinh xảo, cùng với nó là những vật dụng đẹp mắt và bí ẩn mà chiếc bàn xoay chúng ta đã từng biết đến là một điển hình.

Sẽ là một sự nuối tiếc nếu ai đó đến với xứ Tiên mà chưa được thưởng thức bát nước chè xanh - một trong những loại cây trồng chính của vùng đất trung du Tiên Phước. Thưởng thức bát nước chè xanh để cảm nhận hương thơm tươi mát tỏa ra từ những búp xanh mơn mởn, ắt hẳn du khách sẽ thấy tâm hồn mình sao nhẹ nhàng quá đỗi. Với tay ngắt một chòm lòn bon chín mọng trên cành để tận hưởng mùi vị ngọt ngào thanh thoát, hớp một bát nước chè xanh đắng chát, nồng ấm, mùi vị thân thương, mộc mạc của một làng quê của tình người như hội tụ đủ sức  làm dịu mát bao mệt nhọc của chuyến lữ hành. 

Tiên Phước, mảnh đất phía Tây xứ Quảng cũng  tự hào là nơi sinh ra và lớn lên của nhà chí sỹ cách mạng, Quyền Chủ tịch nước Việt Nam dân chủ cộng hoà - cụ Huỳnh Thúc Kháng. Ngôi nhà cổ hàng trăm năm tuổi tọa lạc tại Làng Thanh Bình nơi cụ Huỳnh từng sinh sống đã được xếp hạng di tích lịch sử cấp quốc gia. Một ngôi nhà đẹp về kiến trúc, điêu luyện và kỹ xảo trong nghệ thuật chạm trỗ được ẩn mình trong không gian êm ả, dịu dàng của hương bưởi, hương cau, và màu xanh mát của vườn chè đã tồn tại từ bao đời, khiến cho du khách như lạc vào một thế giới thiêng liêng mà ở đó dường như không còn chỗ cho những lo toan, hối hả của cuộc sống đời thường. Cũng chính tại nơi đây đã diễn ra cuộc gặp gỡ lịch sử giữa ba nhà ái quốc Huỳnh Thúc Kháng, Trần Quí Cáp, Phan Bội Châu luận bàn con đường cứu nước. Nhìn lại những di vật, di ảnh, bút tích và những tư liệu một thời gắn bó với nhà cách mạng, lòng người không thôi suy tưởng về cuộc đời của nhà báo- nhà văn- nhà yêu nước. Thành kính thắp một nén nhan tưởng nhớ, tri ân bậc tiền bối hết lòng vì nước, vì dân để thấy lòng mình được thảnh thơi, tạm quên đi những tất bậc của cuộc sống, âu cũng là việc nên làm.
    

Đến Tiên Phước để được tắm mình trong không gian êm ả của làng quê, trải lòng cùng với cái chơi vơi của núi rừng, với mênh mông bát ngát giữa vô tận ruộng đồng, để cảm nhận cái nồng say  của tình đất, tình người. Bấy nhiêu đó thôi cũng đủ để quyến rũ bước chân du khách, để Tiên Phước vững vàng trên bước đường phát triển du lịch sinh thái, làng quê. Tuy nhiên, những tiềm năng du lịch Tiên Phước vẫn chưa được đánh thức, những cuộc thăm thú của du khách đến với vùng đất này vẫn còn mang tình nhỏ lẻ, tự phát, quá ít ỏi so với những gì Tiên Phước đáng phải có. Người dân nơi đây vẫn hồn hậu, đon đả  tiếp khách với tất cả những sản vật sẵn có mà không hề biết đến một khoản phí dịch vụ nào cả. Chưa có đơn vị, tổ chức nào đầu tư, hướng dẫn bởi vậy họ   chưa tiếp cận được với loại hình dịch vụ du lịch, chỉ đơn giản đón tiếp du khách bằng tấm lòng thơm thảo của những người dân quê.

Được biết đến nay, Tiên Phước đã thực hiện thành công đề tài khoa học “Thực trạng và giải pháp bảo tồn phát huy giá trị không gian văn hóa nhà cổ Lộc Yên, Quảng Nam”; Xây dựng  Đề án bảo tồn, tôn tạo các di tích lịch sử văn hóa, danh thắng trên  giai đoạn 2011- 2020; Hoàn thành Qui hoạch phát triển Du lịch huyện Tiên Phước đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030; Đề án phát triển kinh tế vườn – kinh tế trang trại xây dựng Tiên Phước thành cùng đặc trưng của trung du xứ Quảng phục vụ phát triển du lịch giai đoạn 2017 – 2025; ngành chức năng ở huyện cũng đã tổ chức sưu tầm vồn văn nghệ dân gian, hiện vật văn hóa dân gian, lịch sử cách mạng....Đây là những cơ sở bước đầu để Tiên Phước có thể “biến di sản thành tài sản”, biến tiềm năng thành lợi ích vật chất.  Hy vọng tương lai không xa, du lịch xứ Tiên sẽ trở mình thức giấc, dang tay mời gọi du khách thập phương.